Μαθαίνοντας από την Ντοκουμέντα_σχετικά με το εγχείρημα
Το σκεπτικό και η δημόσια παρουσία του πρότζεκτ:
Μαθαίνοντας από την documenta είναι ο τίτλος του ανεξάρτητου διεθνούς πολυετούς ερευνητικού προγράμματος που κινείται ανάμεσα στην ανθρωπολογία και την τέχνη, συγκεντρώνοντας ερευνητές και από πολλά άλλα διαφορετικά πεδία ενδιαφέροντος. Αντικείμενο του προγράμματος είναι η μελέτη όψεων της παρουσίας, της επιρροής και των συνεπειών της διεθνούς έκθεσης σύγχρονης τέχνης documenta 14 (2017) στην Αθήνα με παράλληλες αναφορές σε άλλες καλλιτεχνικές, οικονομικές και κοινωνικοπολιτικές εξελίξεις στην Ελλάδα και διεθνώς.
Το πρόγραμμα Μαθαίνοντας από την documenta ξεκίνησε τον Οκτώβριο 2015 και περιλαμβάνει καλλιτεχνική και ανθρωπολογική έρευνα μέσω συμμετοχικής παρατήρησης που επικεντρώνεται στη documenta 14, ακαδημαϊκές συνεργασίες σε τοπικό και διεθνές επίπεδο, καλλιτεχνικές παρεμβάσεις και μια πλατφόρμα επικοινωνίας μέσω της οποίας η έρευνα γίνεται προσβάσιμη στο κοινό (Παρατηρητήριο Τεχνών της Αθήνας / Athens Arts Observatory).
Το πρόγραμμα στηρίζεται ακαδημαϊκά από την ΑΣΚΤ και από το τμήμα Κοινωνικής Ανθρωπολογίας και το Εργαστήριο Ανθρωπολογικής Έρευνας του Παντείου Πανεπιστημίου. Υποστηρίχτηκε οικονομικά από το Ίδρυμα Rosa Luxembourg, το Ίδρυμα Ιωάννης Κωστόπουλος, το Νορβηγικό Ινστιτούτο, το Ολλανδικό Ινστιτούτο και τη Βρετανική Αρχαιολογική Σχολή. Αποτελεί πρωτοβουλία του TWIXTLab, καθώς εκκινεί, πιο συγκεκριμένα, από την ιδέα που μοιράστηκα με την Ελεάνα Γιαλούρη, επίκουρη καθηγήτρια του Τμήματος Κοινωνικής Ανθρωπολογίας του Παντείου Πανεπιστημίου, για την δημιουργία ενός πρότζεκτ με την αφορμή της μερικής μετατόπισης της documenta 14 στην Αθήνα, όπου η καλλιτεχνική έρευνα θα συνδέεται με την ανθρωπολογική, αποσκοπώντας την σε βάθος κατανόηση και κριτικό σχολιασμό της λειτουργίας των θεσμών, έργων και ιδεών της σύγχρονης τέχνης εντός συγκεκριμένου κοινωνικοϊστορικού πλαισίου αναφοράς. Με την Ελεάνα Γιαλούρη συνεργαστήκαμε, στη συνέχεια, στην διοργάνωση και συντονισμό των δράσεων, αλλά και στην επιτόπια έρευνα και την παραγωγή καλλιτεχνικού και θεωρητικού έργου μαζί με την υπόλοιπη ομάδα συνεργατών του προγράμματος ( http://learningfromdocumenta.org/team/). Με τον Απόστολο Λαμπρόπουλο, καθηγητή στο Πανεπιστήμιο του Bordeaux-Montaigne, συνεργαστήκαμε ειδικότερα στην διοργάνωση και τον συντονισμό της εκδήλωσης με την οποία έκλεισε η διετής δημόσια παρουσία του προγράμματος τον Οκτώβριο 2017. (http://learningfromdocumenta.org/learning-from-documenta-closing-event-program-and-poster/)
Μεταξύ 2015-2017 πραγματοποιήσαμε σειρά εκδηλώσεων και δράσεων: καλλιτεχνικά εργαστήρια, συνέδριο, ημερίδα, στρογγυλές τράπεζες και συζητήσεις, ομάδες ανάγνωσης, έκθεση, την έκδοση ενός φανζίν και δημοσιεύσεις σε περιοδικά. Το πρότζεκτ συνεχίζεται με την προετοιμασία τόμου στην αγγλική γλώσσα με επιμέλεια της Ελεάνας Γιαλούρη, του Απόστολου Λαμπρόπουλου και δική μου.
Πιο συγκεκριμένα, τον Ιούνιο του 2016 διοργανώσαμε εναρκτήρια εκδήλωση στο Πάντειο Πανεπιστήμιο, στο πρώτο μέρος της οποίας οι συνεργάτες μας George Marcus, Αrnd Schneider και Chris Wright, γνωστοί ανθρωπολόγοι που ασχολούνται με θέματα τέχνης, παρουσίασαν παραδείγματα και προβληματισμούς που αφορούν τις σύγχρονες σχέσεις τέχνης και ανθρωπολογίας. Στο δεύτερο μέρος, ο κεντρικός επιμελητής της documenta 14 Adam Szymczyk παρουσίασε την κεντρική ιδέα της έκθεσης και εγώ το σκεπτικό του πρότζεκτ «Μαθαίνοντας από την documenta». Ταυτόχρονα εγκαινιάσαμε το Παρατηρητήριο Τεχνών της Αθήνας, προσκαλώντας το κοινό να συμμετέχει στον διάλογο.
To καλλιτεχνικό και ανθρωπολογικό εργαστήριο που διοργανώσαμε το φθινόπωρο του 2016 στο TWIXTLab, όπου συμμετείχαν μέλη της ομάδας μας και προσκεκλημένοι ομιλητές, είχε ως στόχο να επεξεργαστούμε καινοτόμες μεθόδους έρευνας που θα μας επέτρεπαν να ανταποκριθούμε στο σύνθετο έργο μας. Προέκυψαν ομαδικά καλλιτεχνικά πρότζεκτ τα οποία έδωσαν μια πρώτη μορφή στα ενδιαφέροντα του καθενός και στις κατευθύνσεις που επιλέξαμε να πάρει η έρευνά μας στη συνέχεια. Οι στρογγυλές τράπεζες και συζητήσεις τις οποίες πραγματοποιούσαμε μια φορά τον μήνα ως και την έναρξη της έκθεσης documenta 14 είχαν στόχο να συμβάλουν στην δημιουργία ενός πεδίου δημόσιου διαλόγου και να αναδείξουν τη σημασία των εικαστικών και πολιτικών ζητημάτων που έθετε η παρουσία της documenta στην Αθήνα. Παράλληλα, οι ομάδες ανάγνωσης επέτρεπαν την εμβάθυνση σε ορισμένα θεωρητικά θέματα που προέκυπταν ως σημαντικά κατά την διάρκεια της έρευνας. Η έκδοση του φανζίν έδωσε μια νέα διάσταση στην δημόσια δράση μας μέσω της δημιουργικής επανανάγνωσης και σχολιασμού των όσων καταγράφαμε ερευνητικά πριν, κατά την διάρκεια και με το πέρας της documenta 14.
Το πενθήμερο πρόγραμμα δράσεων με το οποίο ολοκληρώσαμε τη δημόσια παρουσία του προγράμματος είχε στόχο να αποτιμήσει την έως τώρα ερευνητική δραστηριότητα της ομάδας και να αναδείξει θέματα που προέκυψαν κατά τη διάρκεια της έκθεσης και παραμένουν σημαντικά μετά τη λήξη της. Το πρόγραμμα χωρίστηκε σε δύο ζώνες: η πρώτη περιλάμβανε καλλιτεχνικά εργαστήρια για περιορισμένο αριθμό συμμετεχόντων, ενώ η δεύτερη ζώνη προσκαλούσε κάθε ενδιαφερόμενο να συμβάλει σε μια ποικιλία συζητήσεων μεταξύ ακαδημαϊκών, καλλιτεχνών και επιμελητών γύρω από ζητήματα όπως οι σχέσεις μεταξύ διεθνών και τοπικών θεσμών τέχνης, ο ρόλος τους στην διαμόρφωση πολιτιστικής πολιτικής, η πόλη ως πηγή έμπνευσης και αντικείμενο επιμελητικών πρακτικών, εθνογραφικά και κοινοτικά πρότζεκτ που κινούνται μεταξύ τέχνης και ανθρωπολογίας, η αντίδραση ή και άρνηση στην επιθυμία της documenta 14 «να μάθει από την Αθήνα» το διεθνές καλλιτεχνικό ενδιαφέρον για τα νέα και αρχαία ερείπια, την προβληματική του κουήρ και πολλά άλλα.
