Documenta 14 learning from Athens: the response of the ‘Learning from documenta’ research project

Introduction (εισαγωγή στο αφιέρωμα του περιοδικού FIELD), και Documenta 14 learning from Athens: the response of the ‘Learning from documenta’ research project (σε συνεργασία με την Ελεάνα Γιαλούρη).

Στο Ε. Ρίκου και Ε. Γιαλούρη (επιμ.): The Art of Research Practices between Art and Anthropology, ειδικό τεύχος του FIELD, (φθινόπωρο 2018).

Το αφιέρωμα του περιοδικού FIELD έχει στόχο να αναδείξει νέες προοπτικές στην έρευνα μεταξύ τέχνης και ανθρωπολογίας, λαμβάνοντας υπόψη τις εξελίξεις στα δύο αυτά πεδία. Ανθρωπολόγοι όπως οι Schneider, Wright, Marcus προτείνουν έμφαση στις πρακτικές, άλλοι όπως ο Ingold επιμένουν στη σημασία των υλικών, αλλά σε κάθε περίπτωση συστηματικές προσεγγίσεις του θεσμικού πλαισίου του κόσμου της τέχνης και των εικαστικών δραστηριοτήτων σε συγκεκριμένα τοπικά συμφραζόμενα, όπως προτείνουν ο Fillitz ή ο Sanci αναδεικνύουν την τέχνη σαν ένα σημαντικό αν και σχετικά ανεξερεύνητο ακόμα πεδίο έρευνας, συνεργασιών και πειραματισμών για την ανθρωπολογία. Παράλληλα, αυξάνεται το ενδιαφέρον των ίδιων των καλλιτεχνών και των θεσμών της τέχνης για την λεγόμενη καλλιτεχνική έρευνα, τουλάχιστον από το 2000, σε στενή διασύνδεση και με την εκπαιδευτική στροφή στην τέχνη. Παρά την κριτική που μπορεί να ασκηθεί στην επιστημονικοποίηση της τέχνης (Delacourt, Shneller and Theodoropoulou, 2016), είναι γνωστό πως τόσο οι εικαστικές τέχνες όσο και η ανθρωπολογία και πολύ περισσότερο ο συνδυασμός τους διαθέτουν όψεις που τείνουν να λειτουργούν ανατρεπτικά απέναντι στα κυρίαρχα στερεότυπα και τις πειθαρχίες κάθε είδους. Σε μια περίοδο όπου επιβάλλεται η σύνδεση της εκπαίδευσης με την αγορά, η στήριξη της έρευνας ως ανεξάρτητης και δημιουργικής διαδικασίας κριτικής των παραδεδεγμένων και παραγωγής νέας γνώσης, όπως αναδεικνύεται κατεξοχήν μέσω της διασύνδεσης καλλιτεχνικών και ανθρωπολογικών πρακτικών, διαθέτει επιστημολογική αλλά και πολιτική σημασία. 

Η περίπτωση του πρότζεκτ «Μαθαίνοντας από την documenta» αποτελεί ενδιαφέρον παράδειγμα σύμφυσης καλλιτεχνικής και επιστημονικής έρευνας όπως διαμορφώθηκε στα συγκεκριμένα κοινωνικοπολιτικά συμφραζόμενα της Αθήνας της κρίσης, την περίοδο που η πόλη και η καλλιτεχνική της σκηνή υποδεχόταν την διεθνούς εμβέλειας έκθεση documenta 14 που επιδίωκε να «μάθει από την Αθήνα». Η παρουσίαση των ερωτημάτων που προέκυψαν και αφορούσαν κατεξοχήν την λειτουργία των θεσμών της τέχνης και την δράση των καλλιτεχνικών έργων στο πλαίσιό τους, όπως και των μεθόδων που επιλέχτηκαν ώστε να απαντηθούν τα ερωτήματα αυτά, μαζί με τους προβληματισμούς που δημιουργήθηκαν κατά την διάρκεια και μετά το πέρας της έκθεσης, αποτελεί πλούσιο υλικό για αναστοχασμό και νέες προτάσεις πάνω στο θέμα της έρευνας μεταξύ τέχνης και ανθρωπολογίας.