Χρήσεις των εικαστικών τεχνών στη σύγχρονη ελληνική ψυχιατρική: ανθρωπολογική προοπτική_2010

Στο Εθνολογία, τ. 14 (2008-2010), σ. 225-246.

Στόχος του άρθρου είναι η παρουσίαση πρόσφατων χρήσεων των εικαστικών τεχνών στην ελληνική ψυχιατρική και η συζήτησή τους από τη σκοπιά της ανθρωπολογίας της τέχνης, σε συνάρτηση με την ανθρωπολογία της υγείας. Μια σύντομη ανασκόπηση των σχέσεων τέχνης και ψυχιατρικής στην Ελλάδα βοηθά να υποδειχθούν τα συμφραζόμενα δύο χρήσεων της τέχνης: η μία αφορά στην ανάδειξη της ελληνικής πολιτισμικής ταυτότητας και η άλλη στην κατασκευή μιας εγχώριας κατηγορίας έργων «ακατέργαστης τέχνης». Το «έργο», καλλιτεχνικό ή/και θεραπευτικό, που παράγεται στο πλαίσιο των θεσμών της ψυχιατρικής προκύπτει, καθώς φαίνεται, ως αποτέλεσμα σύνθετων μορφών υποκειμενικότητας. Οι μορφές αυτές μπορούν να συζητηθούν σε αναφορά τόσο με τις «τέχνες του εαυτού», κατά τον Foucault όσο και με το έργο τέχνης νοούμενο ως πρόσωπο κατά τον Gell. Ωστόσο, οι παραπάνω προτάσεις για τη συγκρότηση μιας ανθρωπολογικής προοπτικής στο συγκεκριμένο ζήτημα δεν καθιστούν κατ’ ανάγκη περισσότερο προσβάσιμη την εμπειρία των ίδιων των ατόμων με ψυχιατρικές διαγνώσεις που υιοθετούν καλλιτεχνικές πρακτικές σε παρόμοια συμφραζόμενα. Στο πεδίο αυτό, φαίνεται πως «τεχνάσματα» κάθε είδους τείνουν στην ανατροπή κάθε «κοινού τόπου».