Σώμα, χώρος και κοινωνικές αναπαραστάσεις: το ερώτημα των αισθήσεων_1997 

Στο Η Ψυχολογία στο σταυροδρόμι των επιστημών του ανθρώπου και της κοινωνίας, Πρακτικά του 6ου Πανελληνίου Συνεδρίου Ψυχολογικής Έρευνας, Πάντειο Πανεπιστήμιο (Αθήνα, 29 Μαΐου – 1 Ιουνίου 1997). Αθήνα: Καστανιώτης, 1999, σ. 563-580.

Πεδίο αναζήτησης για τον προσδιορισμό του ορίου ανάμεσα στο υποκείμενο και τον κόσμο (ορίου που καθορίζει τις σχέσεις της συμβολικής τάξης, των υλικών περιορισμών του πραγματικού και της δημιουργικής διάστασης του φαντασιακού), το βίωμα του σώματος στις μοντέρνες κοινωνίες φαίνεται να θέτει, καθημερινά και συγκεκριμένα, υπό ερώτηση την ίδια την οροθετική λειτουργία της αναπαράστασης στην οργάνωση του αντι-κείμενου κόσμου. Στο κομβικό αυτό σημείο ανάμεσα στην επιστήμη και την κοινή λογική, ο λόγος εκείνων που, στην ερευνητική μου πορεία, δέχτηκαν να συνομιλήσουν μαζί μου για θέματα σχετικά με το χώρο και το θάνατο, μου κατέδειξε επανειλημμένα το όριο του άρρητου, του μη λεκτικού, αλλά τελικά καθοριστικού. 

Μια εγγύτερη εξέταση κοινότοπων λεπτομερειών, λόγων και πρακτικών της καθημερινότητας, ιδιαίτερα εκείνων που σχετίζονται με τους χώρους όπου διάγουν τη ζωή τους υποκείμενα με σάρκα και οστά δίνουν πρόσβαση στο υλικό και φαντασιακό περιβάλλον μέσα στο οποίο κινούνται πρόσωπα, νοηματοδοτούνται οι σχέσεις τους στο χρόνο και δημιουργούνται, στο παρόν, νέες συνθήκες διαχείρισης του κόσμου. Οι συνομιλητές μου επικαλούνται μια «ατμόσφαιρα», κάποια συγκεκριμένη εικόνα, περιγράφουν, όταν ερωτηθούν -όχι χωρίς αντίσταση– όχι μόνο οπτικές αλλά και οσφρητικές ή ακουστικές αναμνήσεις, κινήσεις και συν-κινήσεις στις οποίες ριζώνουν ανεξήγητες και ανεξίτηλες μυθικές βεβαιότητες υποκειμενικών και συλλογικών ταυτοτήτων. 

Μέσα από μια σύντομη παρουσίαση αυτού του υλικού αναδεικνύεται η σημασία του ερωτήματος που θέτουν οι αισθήσεις στη σχέση με τον κόσμο και υποδεικνύονται σημεία θεωρητικής και μεθοδολογικής αναζήτησης και κριτικής στο πεδίο των κοινωνικών αναπαραστάσεων, συναφή με προβλήματα εθνικής και τοπικής ταυτότητας και ταυτότητας φύλου σχέσεων εξουσίας, εικόνας και μνήμης. Υπογραμμίζεται, εντέλει, η ανάγκη μιας ανανεωμένης προσέγγισης της «αισθητικής» διαχείρισης του καθημερινού.