Στο Ν. Μαυρέλος (επιμ.): Το εύρος του έργου του Γ. Βιζυηνού: Παλαιότερες αναγνώσεις και νέες προσεγγίσεις, Πρακτικά διημερίδας, Κομοτηνή 30-31 Μαΐου 2009. Εις Μνήμην Κυριακής Μαμώνη, Αθήνα: Εκδόσεις Σοκόλη-Κουλεδάκη, σ. 229-239.
Το άρθρο επικεντρώνεται στις διασυνδέσεις του λογοτεχνικού έργου του Βιζυηνού με τις φιλοσοφικές και επιστημονικές του αναζητήσεις (στην αισθητική, την ψυχολογία και τη λαογραφία) ώστε να αναδείξει την επικαιρότητα ορισμένων πειραματισμών του, στο όριο μεταξύ επιστήμης και τέχνης, καθώς και το θεωρητικό ενδιαφέρον που παρουσιάζουν για τη σύγχρονη ανθρωπολογία της τέχνης. Στην οπτική που προτείνεται δεν ενδιαφέρει αυτή καθαυτή η ιστορική ανασύσταση του νοηματικού πλαισίου παραγωγής του έργου. Επιπλέον, η ανθρωπολογία δεν συνδέεται, όπως θα ήταν αναμενόμενο, ούτε με τη γνωστή για την ιδιομορφία της στον Βιζυηνό προβληματική των ταυτοτήτων, ούτε κατ’ ανάγκη με την έμφαση στο κείμενο –όπως συμβαίνει συχνά στην ανθρωπολογία της λογοτεχνίας, στο πλαίσιο μιας «ερμηνείας» του πολιτισμού– αλλά με σύγχρονες θεωρητικές προσεγγίσεις της τέχνης ευρύτερα, απροσδόκητα, μάλιστα, των εικαστικών τεχνών.
Τα διηγήματα του Βιζυηνού καθιστούν ανοίκειες τις δεδομένες στην εποχή του οριοθετήσεις μεταξύ καλλιτεχνικών και επιστημονικών δραστηριοτήτων και θέτουν υπό ερώτηση καθιερωμένες ταξινομήσεις σε πολλά άλλα επίπεδα. Το διήγημα «Μοσκώβ-Σελήμ» συνοψίζει τις αναζητήσεις του συγγραφέα, ο οποίος πειραματίζεται ή, για την ακρίβεια, αναπαριστά μια συνθήκη διυποκειμενικών σχέσεων ομόλογη με πείραμα, όπου συνδέει αισθητικούς και επιστημονικούς προβληματισμούς. Ο αναγνώστης καλείται να εμπλακεί στους αλληλοσυγκρουόμενους λόγους που εκφέρονται από διαφορετικού τύπου και βαρύτητας πηγές για να λύσει το αίνιγμα της ιστορίας, του χαρακτήρα και του θανάτου του Μοσκώβ-Σελήμ. Καλείται να πάρει θέση, να κάνει τη δική του επιλογή, που τον δεσμεύει από ηθική, γνωστική και αισθητική άποψη. Εμπλέκεται, κατ’ αυτό τον τρόπο, πλήρως στο ιδιόμορφο πλέγμα διυποκειμενικών σχέσεων που παράγει ο συγγραφέας, το οποίο μοιάζει να λειτουργεί ως πολύπλοκος μηχανισμός εγκλωβισμού του αναγνώστη σε ένα λαβύρινθο νοημάτων, χωρίς προφανή διέξοδο. Από αυτή την άποψη, το διήγημα συνιστά ενός είδους παγίδα που ενσωματώνει τις προθέσεις του κατασκευαστή της και τις απελευθερώνει σε διαφορετικές περιστάσεις μέσα στο χρόνο.
Αντιμετωπίζοντας το διήγημα, δηλαδή το έργο τέχνης (ανεξάρτητα του αν πρόκειται για κείμενο ή άλλου τύπου έργο) ως παγίδα σε συνάρτηση με το διυποκειμενικό πλέγμα σχέσεων που ενσωματώνεται σ’ αυτό, αναφερόμαστε στον Alfred Gell (1998) και γενικότερα σε νεότερες προσεγγίσεις που δεν υιοθετούν το πρότυπο της τέχνης ως επικοινωνίας αλλά ως δράσης. Το να αναζητήσει κανείς το τι κάνουν, και όχι το τι σημαίνουν, διηγήματα όπως ο «Μοσκώβ-Σελήμ» ενδέχεται να παρουσιάσει υπό νέο φως τους πειραματισμούς του Βιζυηνού στο πλαίσιο της εποχής του αλλά και πέρα από αυτή.